Di Malaysia, orang muda – terutamanya Generasi Z (lahir 1997-2012) dan Millennials akhir – semakin bergantung kepada TikTok untuk segala-galanya, termasuk membeli barang. Menurut laporan "Digital 2024: Malaysia" oleh We Are Social dan Hootsuite, TikTok mempunyai 28.5 juta pengguna aktif di Malaysia, dengan 60% daripada mereka berumur bawah 34 tahun. Lebih menakutkan, kajian "TikTok Shop Consumer Insights 2023" oleh TikTok sendiri mendapati bahawa 75% pengguna Gen Z Malaysia membuat pembelian impulsif selepas menonton video pendek di platform itu.
Mengapa ini berlaku? Ia bukan kebetulan, tapi hasil daripada psikologi pembelian yang direka khas. TikTok menggunakan algoritma pintar untuk menunjukkan video yang menarik perhatian anda dalam masa 3 saat pertama. Ini memanfaatkan "dopamine loop" – rasa gembira sementara yang membuatkan anda scroll tanpa henti. Apabila video itu mempromosikan produk seperti pakaian RM50 atau gadget murah, otak anda terperangkap dalam corak "beli sekarang atau rugi". Mari kita kupas lebih dalam bagaimana TikTok mengawal dompet orang muda Malaysia.
TikTok Shop, ciri e-dagang dalaman yang dilancarkan pada 2022, telah berkembang pesat. Data dari Statista 2024 menunjukkan jualan TikTok Shop di Asia Tenggara mencapai US$15 bilion pada 2023, dengan Malaysia menyumbang bahagian besar. Bagaimana ia berfungsi? Algoritma "For You Page" (FYP) menganalisis tingkah laku anda – apa yang anda tonton, like, dan kongsi – untuk cadangkan kandungan serupa.
Dari segi psikologi, ini memanfaatkan "FOMO" (Fear Of Missing Out). Video-video "haul" (pamer beli-belah besar-besaran) atau "dupe" (produk murah mirip jenama mahal) mencipta tekanan sosial. Kajian "Social Media Influence on Purchasing Behaviour 2023" oleh Universiti Malaya mendapati bahawa 68% orang muda Malaysia berumur 18-24 tahun membeli sesuatu kerana "semua kawan buat macam tu". Contohnya, trend "blind box" atau "mystery item" di TikTok Shop menjana jualan RM10 juta sebulan di Malaysia, menurut laporan iPrice Group 2024.
Influencer TikTok adalah "raja psikologi pembelian". Mereka bukan sahaja tunjuk produk, tapi ceritakan kisah emosi. Menurut laporan "Influencer Marketing Hub 2024", 49% Gen Z Malaysia mempercayai cadangan influencer lebih daripada iklan tradisional. Seorang TikToker dengan 100,000 pengikut boleh dapat komisen 10-20% daripada jualan affiliate.
Psikologi di sebalik ini ialah "social proof". Apabila anda lihat ribuan komen "Aku dah beli, best gila!", otak anda fikir itu mesti bagus. Kajian "Consumer Psychology in Social Commerce" oleh Nielsen 2023 di Asia menunjukkan orang muda menghabiskan purata RM150 sebulan di TikTok Shop, 30% lebih tinggi daripada Instagram. Di Malaysia, platform ini popular untuk kategori kecantikan (40% jualan), pakaian (25%), dan makanan ringan (15%), kerana video pendek mudah tunjuk "before-after" yang meyakinkan.
Dopamine, Impulsif, dan Akibat Kewangan
Setiap swipe TikTok lepaskan dopamine, hormon keseronokan sama seperti makan coklat atau menang game. Kajian "The Neuroscience of Social Media" oleh American Psychological Association (2022) menerangkan bagaimana ini membentuk tabiat beli impulsif. Di Malaysia, di mana gaji permulaan graduan purata RM2,500 (Laporan Pasaran Buruh DOSM 2023), belanja TikTok boleh capai 15-20% pendapatan bulanan orang muda.
Masalahnya? Ramai gunakan "Buy Now Pay Later" (BNPL) seperti Atome atau GrabPay Later, yang ditawarkan terus di TikTok. Data Bank Negara Malaysia (BNM) 2024 melaporkan hutang BNPL meningkat 50% kepada RM1.5 bilion, dengan 40% daripada pengguna bawah 30 tahun. Ini cipta kitaran: beli kerana FOMO, bayar kemudian dengan faedah, dan belanja lagi untuk hilangkan stress.
Corak Belanja Unik Orang Muda Malaysia
Orang muda Malaysia di TikTok cenderung belanja untuk "value deals". Laporan "Shopee vs TikTok Shop 2024" oleh Momentum Works mendapati tiket purata pembelian di TikTok RM45, lebih rendah daripada Shopee (RM60), tapi kekerapan lebih tinggi – purata 5 pembelian sebulan. Mereka pilih produk "aesthetic" seperti stiker laptop, tumbler reusable, atau skincare K-beauty murah, selaras dengan trend gaya hidup "clean girl" atau "that girl".
Wanita muda (70% pengguna TikTok Shop) lebih tertarik kepada kecantikan dan fesyen, manakala lelaki fokus gadget dan sukan. Ini disokong data Google Trends 2024, di mana carian "TikTok made me buy it" melonjak 300% di Malaysia sejak 2022.
Cara Mengawal Dompet Daripada TikTok
Walaupun kuat, anda boleh lawan pengaruh ini. Pakar psikologi kewangan cadangkan "24-hour rule": tunggu sehari sebelum beli. Aplikasi seperti Money Manager EX boleh jejak belanja TikTok. Kerajaan juga bertindak – Kementerian Perdagangan Dalam Negeri dan Kos Sara Hidup (KPDN) mengawasi iklan salah di TikTok sejak 2023.
Pada masa hadapan, TikTok akan terus berkembang dengan live shopping, di mana penjual jual secara langsung. Laporan eMarketer 2024 jangkakan jualan TikTok Shop Malaysia capai RM5 bilion pada 2025. Bagi orang muda, kunci ialah kesedaran: faham psikologi di sebalik scroll itu, dan belanja jadi pilihan, bukan kawalan.
Memahami dinamik ini penting untuk ekonomi Malaysia. Dengan orang muda menyumbang 40% kuasa beli digital (DOSM 2024), platform seperti TikTok bukan sahaja ubah corak belanja, tapi juga bentuk masa depan kewangan negara.
(Sumber: We Are Social, Hootsuite, TikTok, Statista, Universiti Malaya, iPrice Group, Nielsen, BNM, DOSM, Momentum Works, Google Trends, eMarketer )